"Przemyśl, złamane marzenia" już jutro wieczorem w TVP 1

Program 1 TVP wyemituje w najbliższą środę, 14 października  (o godzinie 22.50) film dokumentalny "Przemyśl, złamane marzenia" w reżyserii Tomasza Magierskiego. Jego bohaterkami są dwie siostry Spiegel: Ariana i Renia. Tę ostatnią, część przemyślan zna jak autorkę wstrząsającego pamiętnika i wierszy z okresu Holocaustu.

Pierwsze polskie wydanie pamiętnika Reni Spiegel ukazało się w 2016 roku, a zaledwie przed rokiem trafiło do amerykańskich księgarń pod tytułem "Renia's Diary: A Young Girl's Life in the Shadow of the Holocaust". Ta relacja natychmiast zaczęła być porównywana do dzienników Anny Frank. Premiera filmu Tomasza Magierskiego odbyła się 18 września 2019 roku w warszawskim kinie Iluzjon, ale fragmenty filmu mogliśmy oglądać już dwa lata wcześniej - podczas spotkania z reżyserem w przemyskim TPN-ie.

Bohaterkami filmu są dwie siostry Spiegel. Ariana, okrzyknięta przed wojną „cudownym dzieckiem”, „polską Shirley Temple” przez polską prasę, występowała w wieku ośmiu lat na scenie Cyrulika Warszawskiego. Grała też w epizodach kilku filmów fabularnych nakręconych przed wybuchem II wojny światowej, między innymi w Gehennie Michała Waszyńskiego (1938). Z Polski wyjechała w 1944 roku i dzisiaj mieszka w Nowym Jorku.

Jej starsza o sześć lat siostra, Renia urodziła się w 1924 roku. Od stycznia 1939 roku Renia pisze swój dziennik. W momencie wybuchu wojny ma 15 lat. Razem z siostrą przebywają w Przemyślu u dziadków, odseparowani od rodziców. Renia pisze wiersze, które czasem drukuje w szkolnej gazetce. Czasem umieszcza je w ręcznie ilustrowanych zbiorkach poezji. Jej dziennik opisuje przede wszystkim samotność bez matki, pierwszą miłość, codzienność najpierw w czasie sowieckiej, a potem niemieckiej okupacji (po raz pierwszy pocałowała swojego chłopca 4 godziny przed hitlerowską inwazją na Związek Radziecki w 1941 roku). 

Renia opisuje swoje lęki i przerażenie w czasie tworzenia getta w Przemyślu, upokorzenia jakich doświadcza sama, czy których jest naocznym świadkiem. Pisze prawie do ostatniego dnia swojego krótkiego życia. Zostaje zastrzelona na ulicy, tydzień po skończeniu 18-stu lat.

Prawie siedemset stron dziennika Reni Spiegel, opisujących okres od 1939 roku do lata 1942, stanowi niespotykany wgląd w życie młodej kobiety. Pamiętnik jest dowodem i świadkiem okropności codziennego życia w czasie okupacji hitlerowskiej. Jest w nim niesamowita dojrzałość w obserwacji i refleksjach. Jej relacja z życia osobistego jest niebywale wzruszająca, często zabawna, a jej wyraz młodzieńczego zauroczenia odsłania ponadczasowe emocje nastolatek. Ten pamiętnik jest nie tylko nieocenionym źródłem historycznym okresu Holokaustu, ale przede wszystkich wybitnym dziełem literackim. 

- Mam nadzieję że widz oglądający mój film poczuje, że odkrywa nieznaną historię przedwojennej polskiej artystki – Arianki. Jej losy są fascynujące same w sobie, ale w moim filmie są wstępem do tragicznej historii jej siostry Reni, opowiedzianej niejako „zza grobu” dzięki jej dziennikowi, który ocalony wraca do nas po osiemdziesięciu prawie latach. Film, będąc wciągającą, podaną w atrakcyjnej wizualnej formie lekcją historii jest jednocześnie dramatyczną i pełną emocji opowieścią – powiedział reżyser filmu, Tomasz Magierski.

publikacja: Agata Czereba

źródło: materiały prasowe i Stare Kino