Legionista spoczął w odnowionym mauzoleum

Na przemyskim cmentarzu wojskowym 9 kwietnia odbyła się piękna i wzruszająca uroczystość. Po dokonanych w ubiegłym roku pracach konserwatorskich poświęcony został odnowiony Pomnik Legionistów Polskich. Jako pierwszy spoczął w nim st. sierżant Bolesław Nuckowski, żegnany nie tylko przez licznie zgromadzonych gości, ale także członków rodziny.

Po zamkniętej dla gości uroczystości w kaplicy cmentarnej, gdzie rodzina pożegnała ś.p. st. sierżanta  Bolesława Nuckowskiego, jego szczątki w asyście kompanii honorowej wojska z przemyskiego Garnizonu, zostały przewiezione na cmentarz wojskowy, gdzie odbyła się główna część uroczystości. Wzięli w niej udział m.in. Poseł na Sejm Marek Rząsa, wicewojewoda podkarpacki Lucyna Podhalicz, członek Zarządu Województwa Podkarpackiego Piotr Pilch, przemyscy samorządowcy z Prezydentem Robertem Chomą i Przewodniczącym Rady Miejskiej Bogusławem Zaleszczykiem, delegacje przemyskich służb mundurowych, kombatanci, członkowie Towarzystwa Przyjaciół Przemyśla i Regionu, staraniem którego pomnik został odnowiony, młodzież z przemyskich szkół.

Dziękując rodzinie st. sierżanta Bolesława Nuckowskiego za zgodę na przeniesienie Jego szczątków do nowego mauzoleum, Prezydent Robert Choma powiedział: "Wierzę głęboko, że będzie to przykład także dla innych rodzin, których przodkowie spoczywają na przemyskim cmentarzu, aby mogli tutaj w kwaterze legionowej - tak jak kiedyś walczyli ramię w ramię - spoczywać także obok siebie, przypominając o chwale polskiego oręża. Nieodmiennie kojarzy się to z dramatycznymi losami naszej Ojczyzny, a także naszego Miasta."

Po wystąpieniach gości, kompania honorowa oddała salwę honorową, a poświęcenia Pomnika Legionistów Polskich dokonał kapelan Garnizonu Przemyśl ks. por. Krzysztof Ziobro. Rodzina i zebrane delegacje złożyły przy mogile wiązanki kwiatów i zapaliły znicze.

Starszy Sierżant Bolesław Nuckowski

Legionista, weteran walk o niepodległość Polski, urodzony 23 lutego 1890, zmarły  7 lipca 1925, pochowany na Cmentarzu Głównym w Przemyślu. Ekshumowane w dniu 9 kwietnia 2018 szczątki Legionisty zostaną złożone przy Pomniku Legionistów Polskich w utworzonym w nim miejscu na pochówki.

Pomnik Legionistów

W Przemyślu uczestnicy walk o II Rzeczpospolitą zostali pochowani w różnych miejscach na miejscowych cmentarzach. W 1930 r. powstała idea budowy „Mauzoleum Bojowników Walk o Niepodległość Polski”. Jej autorem był  Stanisław Sokołowski, prezes Związku Legionistów Polskich w Przemyślu, kawaler Orderu Virtuti Militari V klasy. Uzyskał on pozwolenie od burmistrza miasta R. Kroguleckiego, na wydzielenie autonomicznej kwatery (31 B) na cmentarzu komunalnym przy ul. Juliusza Słowackiego i oddanie jej w wyłączne dysponowanie ZLP. 11 listopada 1930 r. odbyła się uroczystość otwarcia kwatery z udziałem wojska, strzelców i legionistów. Rozpisano wkrótce konkurs na projekt pomnika ku czci poległych Legionistów, którego zwycięzcą został Kazimierz Maria Osiński. Pomnik stanął w środkowej części kwatery. Mauzoleum nigdy nie powstało. Powodem był brak środków finansowych oraz niechęć rodzin do ekshumowania szczątków swoich bliskich. Ostatecznie chowano tam legionistów zmarłych w późniejszym czasie.

W czasie wojny kwatera prawdopodobnie nie została zniszczona, natomiast w okresie PRL-u mogiły legionistów ulegały stopniowej dewastacji, a wokół  nich zaczęły wyrastać nowe groby. Pomnik, który do lat osiemdziesiątych przypominał o wydzielonej kwaterze, w 1986 roku został bezprawnie ściągnięty z płyty i porzucony między sąsiednimi grobami. Niedługo potem na jego miejscu stanął prywatny grobowiec. Interwencje u władz miasta nie przynosiły żadnych rezultatów, aż do roku 1988, kiedy to w 70-lecie odzyskania niepodległości przemyślanymi działaniami środowisk społecznych zmuszono decydentów do podjęcia stosownych kroków. Pomnik stanął na nowym miejscu w obrębie dawnej Kwatery Legionowej, został społecznie odnowiony i wyposażony w tablicę: POLEGŁYM LEGIONISTOM POLSKIM 1914-1918 oraz tablicę na cokole: W 70 ROCZNICĘ ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI STARANIEM TOWARZYSTWA  PRZYJACIÓŁ MIASTA I REGIONU TEN PAMIĄTKOWY OBELISK URATOWANO OD ZNISZCZENIA, ODNOWIONO I POSTAWIONO W NOWYM MIEJSCU.

Po jedenastu latach pomnik został przeniesiony na Cmentarz Wojskowy, a 16 sierpnia 2004 r. podczas uroczystości z okazji 90 rocznicy powstania Legionów został uroczyście poświęcony.

W 2017 roku zostały wykonane prace konserwatorsko – remontowe oraz zmiana aranżacji otoczenia Pomnika. Prace przebiegały zgodnie z  programem opracowanym przez panią Barbarę Woch.  Zakładał on przywrócenie Pomnikowi odpowiednich parametrów technicznych i wartości estetycznych oraz zabezpieczenie przed procesami destrukcyjnymi. Dostawione zostały dwa obeliski z tablicami inskrypcyjnymi, na których są umieszczone nazwiska  legionistów weteranów walk o Niepodległość Polski oraz wykonano nową  aranżację otoczenia. Środki na sfinansowanie prac pochodziły z budżetu Gminy Miejskiej Przemyśl oraz Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Informacja o Pomniku sporządzona na podstawie artykułu p. Mateusza Staronia „Zapomniany Cmentarz Legionistów w Przemyślu”

tekst i zdjęcia: Witold Wołczyk